We beginnen met een korte geschiedenisles: het begon allemaal zo’n dertig jaar geleden, toen het allereerste QR-codesysteem het levenslicht zag bij het Japanse bedrijf Denso Wave, een dochteronderneming van Toyota. Zij zochten een manier om voertuigen en onderdelen tijdens de productie nauwkeurig te kunnen volgen. Sinds de jaren negentig kende de QR-code periodes van populariteit. Zo werden in 2002 in Japan de eerste mobiele telefoons op de markt gebracht met ingebouwde QR-lezers, wat leidde tot een toename in het gebruik van de codes voor consumenten. In 2012 werd de QR-code bekroond met een Good Design Award voor industrieel ontwerp en was-ie inmiddels op veel plekken te vinden, zoals op reclameborden en informatiefolders. Toch leek de QR-code in de jaren erna zijn populariteit te verliezen, totdat we in 2020 in de hele wereld te maken kregen met de covid-19 pandemie. De QR-code werd geïntroduceerd bij coronabewijzen, waarin werd vastgelegd of iemand gevaccineerd was en/of een negatieve test had gedaan. De QR-code lijkt nu bezig met een revival, en wellicht gaat het fenomeen ook in de retail een grotere rol krijgen.

2D

De wereldwijde organisatie GS1, die artikelcodes uitgeeft aan producenten en retailers, pleit er namelijk voor dat in 2027 alle reguliere barcodes zijn vervangen door QR-codes. Zo’n code kan meer gegevens bevatten dan de huidige lineare barcode (streepjescode), aldus GS1. Zo kan in een QR-code onder andere een vervaldatum, lotnummer of serienummer worden opgenomen (zie ook het kader verderop). GS1 introduceerde zijn eigen QR-code onder de naam GS1 2D-code en volgens de organisatie is er straks nog maar één barcode voor alle scanomgevingen en voor alle informatiebehoeften. ‘Hoe mooi is het als iedereen gebruikmaakt van iets wat al op de plank ligt én voor iedereen te gebruiken is?’ begint Sarina Pielaat, senior product specialist bij GS1. Hoewel de organisatie pleit voor een wereldwijde implementatie in 2027, is het geen verplichting: ‘Retailers en fabrikanten kiezen er zelf voor en deze doelstelling is ook door de industrie zelf gekozen. Nieuwe standaarden maken alleen een verschil als ze relevant zijn in de echte wereld. De 1D-code gaat nog lang niet weg, het is een transitie waar de bedrijven zelf hun behoefte in hebben aangegeven.’

Digitalisering

Volgens GS1 draagt de overgang naar de QR-code bij aan de digitalisering van een bedrijf. ‘Je wilt als retailer de digitale consument beter van dienst kunnen zijn’, aldus Pielaat. ‘Het uitgangspunt van alle GS1-standaarden is producten en locaties eenduidig identificeren op een interoperabele manier, en er vervolgens informatie over vastleggen. Met meer dan vier biljoen consumentenproducten die elk jaar over de hele wereld worden gemaakt, verzonden en verkocht, wordt de behoefte aan digitalisering en end-to-end traceerbaarheid van de toeleveringsketen steeds belangrijker.’ Er zijn dus veel voordelen voor consumenten. Zij krijgen via de scanbare QR-code meer informatie over het product. Zo kunnen ze bijvoorbeeld zien waar het product is gemaakt, of hoe een product werkt of bereid moet worden.

Maar wat zijn dan de voordelen voor de retailer? Pielaat: ‘Zij halen onder andere voordelen uit traceerbaarheid en voorraadbeheer. Daarnaast kunnen ze de consument beter van dienst zijn.’ Gevraagd naar de voordelen voor e-commerce, voegt ze toe: ‘Consumenten gebruiken hun smartphones om meer te weten te komen over producten binnen en buiten de winkel. Bovendien kunnen e-tailers en fabrikanten de interactie met hun klanten verhogen door informatie te delen over de voordelen van hun producten. Dit betekent dat alle producten toegankelijke, nauwkeurige gegevens moeten opleveren voor de bedrijven die ze vervaardigen, vervoeren en verkopen – en uiteindelijk voor de consumenten die ze kopen.’

QR-codes plakken

Eén van de bedrijven die een QR-code op productverpakkingen al implementeert, is Grapedistrict. Al gaat het bij hen nu nog wel om een QR-code die op het product wordt geplakt, en betreft het geen vervanging van de reguliere streepjescode. Dat heeft vooral te maken met de producten die Grapedistrict verkoopt: flessen wijn van wijnboeren van over de hele wereld. Freek Padberg, eigenaar van het bedrijf, zegt lachend: ‘We kunnen niet aan alle wijnboeren vragen om hun labels op de schop te nemen omdat wij er zo nodig een QR-code op willen zetten. Dat is gewoonweg niet haalbaar. Wij kopen de wijnen in bij hen, en een reguliere barcode is het meest gangbaar om wereldwijd te gebruiken.’ De QR-codes worden dan ook met de hand op de flessen wijn geplakt. ‘Dat is best een onderneming ja, maar die QR-code voegt uiteindelijk wel veel toe aan de beleving van onze klanten.’ Grapedistrict gebruikt de codes om meer informatie te geven bij hun wijnen en de wijnboer zelf zijn verhaal te laten vertellen. ‘Ons doel is om de wijndrinker dichter bij de wijnboer te brengen. De meeste wijnen komen uit Frankrijk, Spanje of Italië en veel mensen gaan op vakanties langs bij een wijnboer. Die vertelt dan in geuren en kleuren over de wijn, wat bijdraagt aan de beleving van zo’n wijn. Bij onze wijnen kan diezelfde ervaring nu aan de keukentafel meegegeven worden. Via de QR-code kunnen klanten verhalen lezen over de wijnboer of een filmpje kijken waarin de boer zelf over de wijn vertelt.’

Er wordt veel tijd, moeite en geld gestoken in de filmpjes, aldus Padberg: ‘Daarom hebben ook nog niet alle flessen wijn zo’n begeleidende video. We regelen dat met elke wijnboer afzonderlijk en de meeste van hen zitten in the middle of nowhere waar pas een jaar of tien geleden een internetaansluiting is aangelegd. Je moet ze er echt in meenemen waarom het goed en leuk is om een filmpje te maken.’ De QR-codes met extra informatie onderstrepen het credo van Grapedistrict, legt Padberg uit: ‘Drink minder maar beter. Je kunt onwijs genieten van een glas wijn, maar denk er dan over na wát je drinkt. Wij schuiven geen dozen, wij willen klanten echt meenemen in het verhaal achter een wijn of de wijnboer.’

Investering

Voor Grapedistrict is het niet logisch om barcodes te vervangen door QR-codes, omdat zij hun wijnen niet zelf produceren. Daarnaast heeft het ook te maken met de investering die het met zich meebrengt qua scanapparatuur. Aangezien het bedrijf ook b2b wijnen verkoopt, verplicht je indirect ook andere bedrijven tot de aanschaf van zo’n duurdere scanner. Dat erkent ook GS1, al is dat volgens hen geen reden om de overstap niet te maken. Pielaat: ‘Retailers moeten ervoor zorgen dat ze de juiste apparatuur in huis hebben, zowel voor het scannen als voor het printen van de 2D-barcodes. Het vergt een initiële investering, in sommige gevallen voor wat betreft hardware, en sowieso voor wat betreft software. Dat heb je nodig om de gegevens te kunnen verwerken, zeker als retailers ook de aanvullende gegevens zoals “ten minste houdbaar tot” willen gebruiken. De afgelopen jaren is er flink geïnvesteerd waardoor veel retailers 2D al kunnen scannen.’

Slimme streepjescode

We hebben het nu al enige tijd over de transitie van een reguliere barcode naar een QR-code. Maar wat als je alles wat je met een QR-code kunt doen, kunt implementeren in een reguliere streepjescode? Voor sommigen klinkt dat misschien als een ver-van-je-bed-show, maar toch is dat nu al mogelijk.

‘De streepjescode hoeft helemaal niet vervangen te worden’, constateert Olaf Zwijnenburg, sectormanager retail en groothandel bij Rabobank. ‘We hebben de technologie in handen om alles wat een QR-code kan, ook in een streepjescode te verwerken. Dan kunnen alle reeds bestaande barcodescanners in de hele wereld gewoon blijven doen wat ze nu al doen. Onze nieuwe versie van de oeroude 1D barcode kan alles wat de 2D-barcode kan, en nog veel meer. En het mooiste? De barcode kan zowel door elk bestaand kassasysteem als door elke mobiele telefoon worden gescand.’ Volgens Zwijnenburg zijn er veel bedrijven die scanners gebruiken die nog helemaal geen QR-codes scannen. ‘Ik kan niet inschatten wat de impact is als elke supermarkt in de wereld de scanners van hun kassa’s moet gaan vervangen, maar ik neem aan dat dat een serieuze bak met geld zal gaan kosten.’

De slimme barcode kan dus alles wat de QR-code ook kan: ‘Retailers kunnen bijvoorbeeld gemakkelijker dynamic pricing implementeren en hun voorraadbeheersing optimaliseren. Klanten worden bovendien beter geïnformeerd over bijvoorbeeld de herkomst van producten, productiewijze en gebruikte grondstoffen. Tenslotte leidt een dynamischer systeem van barcodes tot minder voedselverspilling en betere marges.’

Geen gehoor

Op de vraag of er al een gesprek heeft plaatsgevonden met GS1 over de bevindingen, is Zwijnenburg stellig: ‘We hebben een paar jaar geleden voor het eerst geprobeerd om een samenwerking op te zetten. ‘Dat is niet gelukt. In de Future Store Arnhem is werkend prototype van de nieuwe barcode bedacht en gecreëerd. Dit prototype kan ook volledig en zonder enig probleem op de GS1-standaarden functioneren.’ GS1 was volgens Zwijnenburg niet geïnteresseerd in deze ‘nieuwe barcode’.

Pielaat van GS1 verklaart dat dit onder andere te maken heeft met de internationale ambities met de QR-code, zo verklaart ze: ‘GS1 is langs geweest in Arnhem en we hebben uitgebreid contact gehad met elkaar. De trend die we beiden zien is dat steeds meer informatie en data aan een product gekoppeld worden. We kijken naar wat er is, naar wat onze deelnemers willen bereiken en hoe we dat met deze stappen wereldwijd voor elkaar gaan krijgen. Internationaal is die keuze gevallen op 2D-barcodes met het toepassen van de GS1 digital link daarin, waarmee producten een online identiteit krijgen. Het uitgangspunt is daarbij altijd een verifieerbare digital identity van het product.’

Wat kun je met een QR-code/slimme barcode?

De voordelen in een notendop:

• Voorraadbeheer: handhaving van first in, first out (FIFO), beschikbaarheid en inzicht in de locatie van een product, verspilling verminderen en de verzekering van versheid.
• Traceerbaarheid: product-authenticatie, ingrediënteninformatie en inzicht in de toeleveringsketen.
• Veiligheid: merk-integriteit, het voorkomt de verkoop van vervallen of teruggeroepen producten. Ook kunnen er allergenen worden weergeven.
• Duurzaamheid: informatie over recycling en het voorkomen van verspilling.
• Betrokken consument: toegang tot meer informatie zoals herkomst, recepten of uitleg over het product. Dat stimuleert de engagement van een consument met het merk.