Tekst: Henrico Pit. De Telegraaf. 09-09-2023.

De detailhandel heeft het zwaar: jaar na jaar verdwijnen er steeds meer winkels uit het straatbeeld. De coronacrisis en de hoge inflatie verergeren de situatie. Deze week zijn alle ogen gericht op Big Bazar en Shoeby. „De overheid reageert pas als de ellende nóg groter is.”

„Het is triest, maar dit zagen we wel aankomen”, zegt Jan Meerman, de directeur van brancheorganisatie INretail. „Er is een enorme druk ontstaan om voldoende omzet te halen. Maar de grootste zorgen zitten aan de kostenkant. Vooral bij de personeelskosten, die in tweeënhalf jaar tijd met zo’n dertig procent zijn gestegen. Dat komt vooral door de verhoging van het minimumloon.” Oftewel: de  asten moeten omlaag voor ondernemers, vindt Meerman. Anders komen er nog veel meer faillissementen aan, waarschuwt hij. „Maar in de top vijf van lijstjes van politieke partijen kom ik het niet tegen. Asiel, klimaat... Heel belangrijk allemaal, maar we komen niet uit deze crisis als het ondernemersklimaat niet goed is.”

Aan het rijtje noodlijdende winkelketens kon deze week Shoeby worden toegevoegd. Het Brabantse familiebedrijf kampt door de  coronacrisis met een forse schuld en probeert een faillissement te voorkomen door een akkoord met schuldeisers te sluiten. Eerder viel het doek voor modeketen Score en het bijbehorende kledingmerk Chasin’, dat later onderdak vond bij de eigenaar van Jeans Centre.

Big Bazar

Vorige week ging Doek Retail failliet. Het bedrijf runt 25 winkels van Vero Moda, Vila en Pieces. Begin dit jaar viel Scotch & Soda om.  De Amsterdamse modeketen maakte een doorstart. Big Bazar bungelt nog. Het faillissement voor de koopjesketen leek nabij, maar de
ondernemingsraad kwam op de valreep met het verzoek om een herstructureringsdeskundige aan te stellen.

Hoe dan ook valt het met het aantal faillissementen in de detailhandel op dit moment nog mee, erkent INretail-voorman Jan Meerman. Volgens het CBS zijn er in het tweede kwartaal 59 retailers failliet verklaard. Dat waren er minder dan in de eerste drie maanden, toen 86 faillissementen werden uitgesproken. Vergeleken met de eerste helft van 2022 is er wel een flinke toename: 145 tegenover 82. Nog wel een stuk minder dan vóór de coronacrisis. „Nou, dat aantal gaat wel stijgen hoor”, zegt Meerman. „Maar de overheid gaat kennelijk  pas reageren als de ellende nog groter wordt. Dat verwijt ik de overheid heel erg.” 

Olaf Zwijnenburg, sectormanager retail & groothandel bij de Rabobank, voorziet ook een toename. Hij wijst erop dat tijdens de  coronapandemie het aantal faillissementen ten opzichte van eerdere jaren eigenlijk veel te laag was. Dat was volgens Zwijnenburg  vooral te danken aan de steun van de overheid.

Belastingschulden

„De brutowinsten staan nu meer dan ooit onder druk door gestegen inkoopkosten gecombineerd met gestegen personeelskosten,  energiekosten en huurstijgingen met dubbele cijfers”, zegt de Rabo-expert. „Belastingschulden hadden tot voor kort weinig prioriteit bij ondernemers die liever eerst leveranciers en verhuurders betaalden, maar dat is voorbij. Het gevolg is dat de liquiditeitsruimte van veel bedrijven sterk verkrapt nu de ontvangen steun of uitgestelde belastingen moeten worden terugbetaald.”

Daar komt nog bij dat consumenten de hand op de knip houden. Veel winkeliers zien de omzet weliswaar stijgen, maar dat is louter te danken aan hogere verkoopprijzen. In het tweede kwartaal viel de omzet volgens het CBS ruim 6% hoger uit dan in dezelfde periode vorig jaar, maar het verkoopvolume lag bijna 4% lager. Het was het vijfde kwartaal op rij dat de omzet in de detailhandel steeg door  hogere verkoopprijzen.

In de foodsector klom de omzet in het tweede kwartaal met bijna 10%. Maar de hoeveelheden verkochte etenswaren en dranken daalden met 3%. „De prijzen namen de afgelopen kwartalen flink toe”, concludeert het CBS. Vooral voedingsspeciaalzaken verkochten
minder dan in dezelfde periode een jaar eerder. 

Behalve meer faillissementen verwacht Zwijnenburg ook dat meer bedrijven een beroep zullen doen op de Wet Homologatie  Onderhands Akkoord. Via deze regeling kunnen ondernemingen een schuldsanering afdwingen zonder dat alle schuldeisers akkoord hoeven te gaan. Webshop V&D deed dat al en ook modeketen Shoeby probeert een faillissement op deze manier te voorkomen.

Het Brabantse familiebedrijf Shoeby, waarvan deze week de problemen aan de oppervlakte kwamen, benadrukt dat het door de  coronacrisis in de problemen is beland. In de kern is Shoeby een gezond bedrijf, meldt het in een verklaring. Dat is ook een voorwaarde om de WHOA-regeling te kunnen gebruiken. Als Shoeby tot nieuwe afspraken met schuldeisers kan komen, en die worden goedgekeurd
door de rechter, verwacht het bedrijf versneld orde op zaken te kunnen stellen. „Dit betreft enkel een herstructurering van ’oude’ schuld.”

Veel ondernemers overwegen het bijltje erbij neer te gooien, zegt Meerman van INretail. „Je hoort er niet veel over, omdat ze daar te trots voor zijn of omdat ze zich ervoor schamen. Maar, schrik niet, 40% van onze achterban vraagt zich af of ze wel willen doorgaan.”

Het zijn niet alleen woorden. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat er in de eerste drie maanden van dit jaar in de detailhandel maar liefst 5838 bedrijven er een punt achter hebben gezet. Dat waren er niet alleen meer dan tijdens de coronacrisis, maar ook meer dan in 2019 en 2018. Kanttekening: bij webshops ligt het aantal stoppers hoger dan bij ’stenen’ winkels, maar in alle
categorieën – van kledingwinkels tot voedingszaken – neemt het aantal bedrijfsbeeindigingen toe.

Minder winkels

Het aantal winkels neemt al jaren af. Begin dit jaar stond de teller volgens het CBS op iets meer dan 82.000, zo’n 1600 minder dan een jaar eerder. Voor het eerst werden er meer webwinkels dan fysieke verkooppunten geteld. Ter vergelijking: in 2010 waren er nog ruim 97.000 winkels. Sinds het uitbreken van de coronapandemie is een op de tien kledingwinkels verdwenen, blijkt uit een analyse van ABN Amro en databureau Locatus. Vooral schoenenwinkels en zaken die dames- en kinderkleding verkopen, zijn gestopt. De grootste daling was in 2020 en 2021, toen winkels diverse keren door lockdowns gedwongen de deuren moesten sluiten.De afname van het aantal modewinkels is al jaren aan de gang. Sinds 2010 is bijna een derde verdwenen, meldt ABN Amro. Zes op de tien kinderkledingzaken sloten de deuren en ruim vier op de tien schoenenwinkels zijn er niet meer. Dat komt volgens het rapport onder meer door de online concurrentie van bedrijven als Zalando en Wehkamp.

Het gaat wel goed met winkels die tweedehandskleding verkopen. Sinds de coronatijd groeide het aantal vestigingen in dit segment met 11%, tot 669. Vooral vrouwen en kinderen kiezen voor tweedehands. „Met name jongeren tussen 18 en 29 jaar vinden vintage
kleding hip”, schrijven de analisten van ABN Amro.

Drukker

Goed nieuws voor winkeliers: de drukte in de winkelstraten trekt aan, blijkt uit metingen van Bureau RMC. „We zitten nu min of meer op het niveau van vorig jaar”, zegt directeur Huib Lubbers. „Terwijl het jaar 2023 heel slecht begon.” In de eerste drie maanden was het 12% rustiger dan het jaar ervoor, terwijl de winkels toen drie weken dicht waren. „Sinds Koningsdag zit het in de lift.” Toch is het nog veel rustiger dan in 2019, het laatste jaar vóór de coronacrisis. Lubbers schat het verschil op ruim 10%. Exact weet hij het niet, omdat de meetmethodes zijn veranderd doordat Apple en Google hun beveiligingssystemen hebben aangepast. RMC kan daardoor geen Bluetooth-signalen tellen of een wifisensor gebruiken. De passanten worden geteld met sensoren, die in 74 steden in Nederland zitten.

Zo druk als in 2019 wordt het ook nooit meer, is de stellige overtuiging van Lubbers. „Het gedrag is veranderd. Mensen winkelen gerichter, omdat ze zich online voorbereiden. Sterker nog: ze kunnen daar zelfs zien of het artikel in een winkel op voorraad is of in de juiste maat aanwezig is.” Lubbers ziet de toekomst van de binnenstad desondanks zonnig in. „De meeste steden hebben zich op de een of andere manier aangepast. Ze hebben meer horeca toegevoegd, meer sport, meer dienstverlening, meer cultuur. Mensen zullen naar
die binnenstad blijven gaan.”

Dit interview verscheen eerder in De Telegraaf.

Gepubliceerd op 09-09-2023.