Waar ging het mis bij ketens die dit jaar failliet gingen?

Ik zeg altijd: retail is echt topsport met maar een heel dun lijntje tussen winst en verlies. Kijk, winkelketens verdoen onder aan de streep ergens tussen de 4 en 6% van de omzet. Dus als je een marge hebt van zeg even grof 50%, en je levert slechts 10% van je omzet in, dus je verkoopt nog steeds 90% van wat je al deed, dan verdien je onder aan de streep niks meer. En als ondertussen de kosten oplopen gaat het nog sneller de verkeerde kant op.

Ondertussen zijn alle bedrijven waar ik zelf in directiefuncties gewerkt heb (Free Record Shop, Van Leest Music & Movies, Score (waarvan Chasin’ is doorgestart) en Perry Sport) ook failliet gegaan terwijl ze in het verleden zeer onderscheidend, relevant en succesvol waren en zeker ook échte koplopers in de markt waren.

Daarbij is er de afgelopen paar jaar sprake geweest van een behoorlijk giftige cocktail. De combinatie van hoge inflatie, een laag consumentenvertrouwen, afnemende koopkracht, dalende verkoopvolumes, hoge voorraden, schaarste aan personeel, de verschuiving van fysiek naar online omzetaandeel, sterk stijgende kosten voor inkoop, personeel, energie, onderhoud, verbouwingen, forse huurindexeringen en druk op de brutowinstmarges hebben tot een daling in de (vrije) kasstroom van menig retailer geleid.

En de Belastingdienst is eind 2022 gestart met het terugvorderen van de tijdens de pandemie ontvangen overheidssteun. De steun heeft zeker veel kleinere retailers overeind heeft gehouden. Maar voor veel ketens was de maximale steun echter maar een druppel op een gloeiende plaat ten opzichte van de omzetschade die is ontstaan tijdens de gedwongen winkelsluitingen in de pandemie. De maximale steun was heel prettig voor mkb-winkeliers, franchisenemers en kleine ketens met vijf tot tien winkels, maar zeker niet voor winkelketens met vele mensen en veel winkels. Dus daar zijn wel dikke klappen opgelopen.

Retail is ook topsport omdat er heel veel concurrentie is. De totale markt groeit elk jaar wel een klein beetje maar het is vooral een verdringingsmarkt. En daarin is het vrij simpel: als er ergens nieuwe spelers opstaan die succes hebben, dan gaat die omzet dus ten koste van bestaande spelers. En er komen steeds nieuwe spelers bij met weer met nieuwe businessmodellen, ook uit het buitenland.

En het lastige van nieuwe spelers voor bestaande winkelketens is dat ze heen geen last hebben van een erfenis uit het verleden zoals eigenlijk teveel winkels op de verkeerde plekken of verouderde IT-systemen. Ze kunnen starten met een beperkt aantal winkels in grote steden, goed getrainde medewerkers en een state-of-te-art IT-fundament.

Toename faillissementen en leegstand. Wat zegt dit jaar over de winkelstraat?

Nou, dat is tweeledig. Het zegt vooral dat er toch écht iets aan de hand is met de stenen winkel, zeker in non-food. Sinds 2010 is bijna een kwart van het totale aantal winkels verdwenen, met name in non-food. Daarin verdwenen 1,3 miljoen winkelmeter en bijna 24.000 winkels.

Dus het is altijd schrikken als er bekende namen omvallen maar de winkelstraat is veerkrachtig. Transities bieden ook kansen voor nieuwe aanbieders.

Wat fijn is en blijft: de mens is een sociaal wezen. In feite hoef je als consument niet meer te winkelen, maar het is ook niet leuk om de rest van je leven alleen achter een scherm te zitten. Daarom is die fysieke winkel zo krachtig. Daar kan je ervaring laten plaatsvinden die je online niet kan nabootsen.

Er zullen altijd kansen zijn en nieuwe winnaars opstaan in deze sector: de omzet blijft significant, net als de sociale meerwaarde in dorpskernen en stadscentra. Wij zien met name kansen voor grote ondernemingen en kleinere nichespelers die meerwaarde bieden die online niet vervangen kan worden.

Maar het blijft topsport. Alleen met een meedogenloze focus op excellentie in de executie wordt de fysieke winkelervaring beter dan die bij de concurrentie en goed genoeg om het gemak van online te kunnen verslaan.

En welke stap moet je als keten dan zetten of al hebben gezet om in 2025 of daarna niet de boot te missen?

De retailmarkt wordt steeds uitdagender door enorme klantverwachtingen, hogere eisen op het gebied van duurzaamheid, schaarste aan arbeid, ruimte en grondstoffen en toenemende concurrentie in een verdringingsmarkt.

Richting 2040 liggen er vooral kansen voor ondernemers die de klant centraal stellen en slim inspelen op uitdagingen als digitalisering en verduurzaming.

Dus voor ondernemers geldt: Stel continu de klant centraal, pas de strategie aan waar nodig, excelleer in de executie, digitaliseer en verduurzaam. Zo blijft de retailmarkt relevant op weg naar een duurzame, toekomstgerichte, circulaire en inclusieve sector.

O ja, voor ik het  vergeet. Wij denken dat de prijs- en waardeperceptie van spullen bij de consument gaat veranderen. Steeds vaker worden in de waardeketen van fabriek naar de consument schakels, die allemaal geld kosten, overgeslagen, en het resultaat is dan dat spullen, en daarmee bedoel ik dus spullen van dezelfde kwaliteit, ineens voor een veel lagere prijs dan voorheen te koop zijn. En daar went het brein van consumenten snel aan.

En dat is ook de conclusie van onze Rabobank Sectorvisie op de Detailhandel richting 2040.   De dynamische detailhandel levert nu, én in de toekomst, een belangrijke bijdrage aan onze economie en de vitaliteit en leefbaarheid van Nederlandse binnensteden en dorpskernen.

We voorzien een groeiende internationale platformeconomie die de waardeketen van de Europese detailhandel verder onder druk zet. Een gelijk speelveld op Europees niveau is noodzakelijk voor een toekomstbestendige Nederlandse detailhandel.

Voorbeelden

Leuke voorbeelden van winnende winkelketens die online combineren met het uitrollen van steeds meer winkels vind ik op dit moment bijvoorbeeld Pink Gellac, My Jewellery en Dille & Kamille.

Daarnaast zijn er natuurlijk de (inmiddels ook internationale) succesnummers Rituals en Action.

Woondecoratie doet het goed: Søstrene Grene, Normal, Xenos en Flying Tiger Copenhagen.

Maar ook bekende bestaande namen en voorheen online only winkelmerken zoals Coolblue (die enorm gaan groeien met winkels in Duitsland) en Ace & Tate.

Kruidvat is gewoon hele sterk met ongeveer 1000 winkels. En lokaal in Arnhem zijn er leuke winkels te vinden die succesvol meerwaarde bieden in een niche zoals bijvoorbeeld Barefoot & More en Pollman sinds 1890.