Tekst: Edwin Timmer. AD. 10-11-24.

Waarom het ene merk na het ander omvalt, maar wees gerust: ‘De fysieke winkel is een blijvertje!’

Het leek de afgelopen week wel bijltjesdag in de binnenstad. Grote merken als Blokker, The Body Shop, Spar en Stella kampen ineens met financiële perikelen, uitstel van betalingen of zelfs het definitieve faillissement. Waarom gebeurt dit nu? En is het erg? Consumenten zouden eens in de spiegel moeten kijken, valt er te horen, want: jij geeft te weinig uit.

Ineens gaat het hard: Blokker sluit definitief zijn deuren. En de toekomst van ooit eclatante namen als The Body Shop en Stella lijkt voorbij. ,,Het succes van gisteren”, formuleert retaildeskundige Paul Moers, ,,zegt helemaal niets over het succes van morgen.”

Toch is het voor consumenten die gehecht zijn aan vertrouwde namen even slikken. Want hoeveel dominostenen vallen er nog meer om? En blijft onze geliefde winkelstraat wel bestaan? Drie deskundigen laten hun licht schijnen. Eén conclusie: ,,Er blijft zeker plek voor de fysieke winkel!”

1. We houden de hand op de knip

,,Nederlanders hebben moeite met geld spenderen”, verklaart Paul Moers vanuit Japan, waar hij een congres bijwoont. ,,We hebben met elkaar 480 miljard euro op de bank gezet en zijn te benauwd om het uit te geven.” Dat komt volgens hem door de onrust in de wereld. De oorlog in Oekraïne, het voortslepende conflict in het Midden-Oosten en de, door velen gevreesde, herverkiezing van Donald Trump.

Moers: ,,Het is een onzekerheid die zijn weerga niet kent. En dus kiezen Nederlanders voor het opzij zetten van een appeltje voor de dorst.” Retailspecialist Dirk Mulder van ING bevestigt het beeld: ,,Consumenten besteden minder dan we hadden verwacht en misschien ook wel hadden gehoopt.”

Aan dat oppotten op de bank kleeft wel een nadeel. Moers: ,,Een spaarpotje, tuurlijk, dat is belangrijk. Maar we vergeten dat het geld op de bank rap in waarde daalt. Als gevolg van de inflatie.” Met andere woorden: die airfryer en fiets kunnen volgend jaar best eens duurder zijn.

2. Stijgende kosten voor bedrijven

Viel het aan de inkomstenkant al tegen, ook de uitgaven zijn voor ondernemers fors gestegen. Mulder: ,,Denk aan inkopen, lonen, huren en energiekosten: het is allemaal flink omhoog. Winkelketens die het al moeilijk hebben, voelen dit nog duidelijker. Als ze al weinig buffer hadden, kunnen ze nu definitief omvallen.”

Peter van Heerde, sectormanager retail & groothandel bij de Rabobank beschrijft de kostenkant als onderdeel van een bijna perfecte storm. ,,Voor vrijwel alle retailers geldt dat de corona-pandemie met de lockdowns en logistieke belemmeringen, de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis, en de hoge inflatie extra uitdagingen met zich mee hebben gebracht. Van kostenstijgingen, tot daling in verkopen en te hoge voorraadposities.”

In die zin is de reeks bedrijven die in financieel zwaar weer terecht komt ‘zeker geen toeval en in de basis prima verklaarbaar’, aldus Van Heerde. ,,In het geval van Blokker en The Bodyshop geldt dat zij al langer worstelden in een alsmaar concurrerender wordend speelveld.”

3. Belastingdienst klopt aan

En dan is er nog de strengere Belastingdienst. Lange tijd was zij coulant wat betreft het innen van belastingschulden uit de coronatijd. Sinds oktober 2022 zit er echter niets anders op: ondernemingen met schulden moeten elke maand een deel van hun achterstand overboeken naar de overheid. Dat helpt natuurlijk niet mee.

Moers: ,,Er zijn bedrijven die de coronaschulden lang voor zich uit hebben geschoven. Dan wordt de berg zoals bij Blokker uiteindelijk veel te groot.” Normaal gesproken staat een schuld tegenover een investering die het bedrijf ook iets financieel oplevert. Maar een schuld bij de belastingdienst biedt geen enkel rendement, die doet alleen maar pijn.

Van Heerde: ,,Als de kasstroom al onder druk staat door het veranderende winkellandschap, waarbij de online concurrentie de winstgevendheid nog verder onder druk zet, dan helpt het niet als je nog extra terugbetalingsverplichtingen hebt. Echter, de volledige schuld neerleggen bij de belastingdienst is te makkelijk”, benadrukt hij. Er zijn altijd meerdere oorzaken voor een faillissement.

4. Niet mee met de tijd

Je kunt als bedrijf ook gewoon verkeerde keuzes maken. Of niet kiezen. ,,Blokker en The Body Shop waren niet in staat zichzelf echt te vernieuwen”, zegt Moers. Beide werden belaagd door goedkopere concurrenten. Veel spullen kun je bij de Action ook halen. En groene en eerlijke huidverzorging is tegenwoordig ook bij het Kruitvat te koop.

En als het gaat om kleding, al eerder werd bekend dat Scotch & Soda definitief geen doorstart maakt, dan is de opkomst vintage winkels van grote invloed. Genoeg consumenten grijpen tegenwoordig naar tweedehands, want het hip en betaalbaar.

,,Is de hele retail dan verrot?”, stelt Mulder als retorische vraag. ,,Welnee. Er zijn juist genoeg winkelketens die het heel goed doen. Denk aan Wibra, Zeeman, We, Scapino en Sting. Deze faillissementen horen bij de normale dynamiek.”

5. Vergeten van de sociale meerwaarde

Van Heerde is het met hem eens. ,,De opkomst van nieuwe winkelconcepten en het verval van oude concepten is inherent aan de markt en zorgt ook voor vernieuwing en verfrissing van de winkelstraat.” Toch verandert er natuurlijk wel iets, nu een deel van de verkopen online gebeurt.

,,Waar voorheen 100 procent van de omzet in de fysieke winkelstraat viel, zie je dat in bepaalde deelsectoren al bijna de helft van de omzet online plaatsvindt. Dat betekent dat veel kerngebieden nog ingericht zijn op winkelstraten terwijl 30-40 procent van de non-food omzet naar online is verschoven. Dat vraagt wel om het heroverwegen van hoe een winkelgebied wordt ingericht”, aldus de Rabo-medewerker.

Er blijft echter een groot kracht van fysieke winkels. Ze hebben een belangrijke sociale meerwaarde die online niet is na te bootsen. ,,Voor de kleinere zelfstandige winkels en niche spelers blijven er volop kansen zolang ze een echte relatie met de klant opbouwen én onderscheidend zijn in hun aanbod. Daarbij geldt ook dat de omzet die vrijkomt door het faillissement van een grote speler, niet ineens uit de markt verdwijnt. Er is dus nog zeker plek voor de fysieke winkel!”