RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer: Olaf Zwijnenburg, retailexpert bij de Rabobank, over de impact van de miljoenennota op retail. 

Kijkend naar de nieuwe plannen voor 2024 van het demissionaire kabinet, valt een aantal zaken op. Met name diverse maatregelen die moeten leiden tot een koopkrachtstijging. Dit terwijl het CBS onlangs nog meldde dat de koopkracht in 40 jaar niet zo laag is geweest. Nederlanders moeten volgend jaar ruim 3 procent meer te besteden hebben. Vertaalt zich dat in volle winkelmandjes in de (online)winkel? 

Welk effect heeft een grotere koopkracht van consumenten op retailers? 

“Particuliere bestedingen, die onder meer worden gedreven door koopkracht en vertrouwen, hebben absoluut invloed op retailers. Toch is het effect op non-foodretailers beperkt. 

Kijk, binnen het concept ‘brede welvaart’ is ‘inkomen’ de enige dimensie die dit jaar een verbetering liet zien. De lonen zijn behoorlijk hard gestegen. Helemaal in vergelijking met 2022, toen de inkomenspositie van veel Nederlandse huishoudens verslechterde door de extreem hoge inflatie. Na compensatiemaatregelingen voor de hoge energieprijzen verbeterde die positie in de loop van het jaar. Ook stegen de cao-lonen, het minimumloon en de daaraan gekoppelde AOW. Ondanks dat kopen we met z’n allen al een hele tijd minder producten, maar dat valt niet op door de stijgende prijzen. De omzet neemt daardoor nog steeds toe. Dat is nu al 5 kwartalen op rij het geval. Tegenover stijgende omzetten – zowel in food als in non-food – staan stevig dalende volumes.
 

Los daarvan zijn andere fundamentele veranderingen veel belangrijker voor retailers dan dit soort schommelingen in de economie. Een verandering in de koopkracht is maar een klein stukje. Demografische veranderingen – zoals vergrijzing en verstedelijking, en veranderend consumentengedrag door versnelde technologische ontwikkelingen, hebben veel meer impact op retailers. Consumenten zijn mondiger en machtiger dan ooit tevoren, en het streven naar het nieuwste gemak wordt steeds sneller de norm. 
 

Je kunt als retailer veel meer bereiken door actief bezig te zijn met die grote ontwikkelingen, dan je bezig te houden met de ontwikkelingen in de economie. Daarvan is de impact slechts beperkt te beïnvloeden.”

Betekent een hogere koopkracht dan niet meer koopbereidheid en meer vertrouwen in de economie?

“Er is zeker een verband tussen koopkrachtstijgingen, de mate van koopbereidheid en het consumentenvertrouwen. Toch verwacht ik geen trendbreuk met de afgelopen twee jaar. Ik verwacht dat het consumentenvertrouwen onverminderd negatief blijft. Dat vertrouwen is al een heel lange tijd op een dramatisch laag niveau – met een dieptepunt is september en oktober 2022. Dat draait nu echt niet ineens om. 
 

Wat betreft koopbereidheid is het goed om onderscheid te maken tussen foodretail en non-foodretail. Food behoort tot een noodzakelijke uitgave, en de vraag ernaar is niet elastisch. Ook in tijden van economische neergang, blijft de vraag redelijk stabiel. Voor non-food is dat anders. Daarin gaat het vaak om luxe- of fun-artikelen, die gemakkelijker uit te stellen zijn, of waar zelfs helemaal van kan worden afgezien."

Gaat het aantal faillissementen teruglopen door meer bestedingsruimte van huishoudens?

“Ik vrees van niet. Er is zoals gezegd sprake van een giftige en explosieve combinatie van een laag consumentenvertrouwen waarbij alleen prijsstijgingen de omzetten op peil houden, terwijl de volumes dalen. Tel daarbij personeelsschaarste, sterk gestegen loonkosten, hogere huren en energienota’s op, plus het ontbreken van voldoende geld om te  investeren in digitalisering en verduurzaming. Dan wordt het een zwaar verhaal.
 

Al vaker heb ik gezegd dat het aantal faillissementen tijdens de coronapandemie ten opzichte van eerdere jaren veel te laag lag, door steunmaatregelen van de overheid. Die schulden hadden tot voor kort weinig prioriteit bij ondernemers die liever eerst leveranciers en verhuurders betaalden, maar die tijd is voorbij. Deze schulden moeten nu worden terugbetaald, waardoor er met de hoge kosten liquiditeitskrapte ontstaat. Voor de komende periode verwachten we naast meer faillissementen, ook dat meer retailbedrijven een beroep zullen doen op de WHOA.”

Nadat de miljoenennota in 2022 bekend werd, zei INretail: ‘Het ontbreekt aan compensatie voor de forse loonkostenstijging waar de retail tegenaan loopt’. Is dat dit jaar het geval, denkt u?

“Ik begrijp goed dat de retail oproept tot matiging van de overheidsbesluiten die de exploitatie van de onderneming raakt. Vorig jaar stegen de lonen harder dan retailers voorzagen. Daarmee werd de verdiencapaciteit van retailers keihard geraakt. Loon is de grootste kostenpost van retailers – de stijging hiervan heeft nog veel meer impact dan hogere huren, bijvoorbeeld. Onderaan de streep heb je ook nog geld nodig voor investeringen in de toekomst, digitalisering en verduurzaming. Ga er maar aan staan.”

Het beeld voor volgend jaar ziet er dus weinig rooskleurig uit?

“Alles overziend geloof ik niet dat de voorgestelde verbetering van de koopkracht een grote positieve impact gaat hebben op de resultaten onder aan de streep van veel non-food retailers. Maar ik blijf graag benadrukken dat er nog steeds veel kansen voor winnaars binnen retail liggen. Denk aan de combinatie tussen offline en online, vanuit voldoende onderscheidend vermogen. Het verschil tussen een winstgevende en een structureel verlieslatende retailoperatie kan heel klein zijn. Met goede ideeën met onderbouwde en realistische prognoses, kun je echt nog steeds terecht bij diverse financiers. 

Daarbij ligt het antwoord op de vraag naar hogere omzetten voor een groot deel gewoon klaar op de winkelvloer. Ik zou me als retailer vooral richten op zaken waar je het verschil mee kan: medewerkers die elke dag met veel energie en een obsessieve focus op de klant aan het werk gaan. Menselijke betrokkenheid blijft een van de belangrijkste onderdelen van een succesvolle winkel.”